2014 The Hobbit: the battle of the five armies

Battle οf The Five Armies – Review

Από το αγαπητό ιδρυτικό μέλος και φανατικό Τολκινά, Σταμάτη Ματσίνο, ακολουθεί μια κριτική της ταινίας ως κινηματογραφική μεταφορά του Hobbit.

[quote]So began a battle that none had expected; and it was called the Battle of Five Armies, and it was very terrible. Upon one side were the Goblins and the wild Wolves, and upon the other were Elves and Men and Dwarves.[/quote]

The Hobbit 17 The Clouds Burst

Η δεύτερη τριλογία ταινιών του Peter Jackson με θέμα το έργο του καθηγητή J.R.R.Tolkien και την μυθολογία της Μέσης Γης μας προσφέρει το τελευταίο της δημιούργημα. «Η μάχη των πέντε στρατιών»  αποτελεί την κινηματογραφική σύνοψη των τελευταίων 6 κεφαλαίων του «Χόμπιτ», του παραμυθιού που έγραψε ο γλωσσολόγος της Οξφόρδης για τα παιδιά του και εκδόθηκε το 1937. Πρόκειται για το τμήμα της ιστορίας από το κεφάλαιο Fire and Water εώς και το τελευταίο The Last Stage.

Μία κινηματογραφική μεταφορά ενός τόσο δημοφιλούς αναγνώσματος συνεπάγεται μια βαριά ευθύνη στους ώμους του σκηνοθέτη, της παραγωγού εταιρείας και των συντελεστών.Ο Peter Jackson αναλαμβάνει μέσα από τα ματιά του να μας μεταφέρει στον κόσμο του Βρεττανού συγγραφέα τον οποίο σμίλεψε με μεράκι για χρόνια πριν εκδόσει. Είναι δεδομένο το πόσο αγαπάμε τον Χόμπιτ.Θέλουμε να μάθουμε όμως και για την μεταφορά του στον κινηματογράφο από τον ριζοσπαστικό Νεοζηλανδό που ,από τις σκηνές ρίγους και φρίκης των ταινιών τρόμου ,μπήκε για τα καλά στις ζωές των Τολκινόφιλων το 2001 με την «Συντροφιά του Δαχτυλιδιού». Για τους φανατικούς οπαδούς του κινηματογράφου του φανταστικού  είχε μπει στο στόχαστρό τους από το 1998, όταν είχαν ξεκίνήσει τα γυρίσματα και λάμβαναν νέα από ιστοσελίδες όπως το TheOneRing.com. Ένας κύκλος που άνοιξε τότε ,με την Συντροφιά του Δαχτυλιδιού, και κλείνει με την εξιστόρηση της  προϊστορίας του αυτές τις μέρες. Εδώ βλέπουμε τις απαρχές της και επίσης την προεργασία του Γκρίζου Μάγου Gandalf μέσα από της περιπέτειες μιάς άλλης συντροφιάς, εκείνης του Θόριν Δρύασπη και συνεργατών.

Η ταινία ακολουθεί σε γενικές γραμμές την χρονική σειρά των γεγονότων του βιβλίου με σημαντικές παραδρομές. Οι αλλαγές στα πρόσωπα και στους χαρακτήρες, οι μεταθέσεις γεγονότων και η προσθήκη νέων χαρακτήρων αφήνουν ισχυρό στίγμα. Η μυθιστορηματική πλοκή υπαγορεύει μια κινηματογραφική αλληλουχία γεγονότων: θάνατος του Δράκου Νοσφιστή/Smaug, ο Θόριν αναζητά το πετράδι Arkenstone στους θησαυρούς του βασιλείου του Έρεμπορ, o Bilbo αποδρά με το πετράδι, διαπραγματεύσεις μεταξύ Bard, Thranduil, Thorin, ο στρατός των ξωτικών επευλαύνει στην κοιλάδα μπροστά από το βουνό της μοναξιάς και την έρημη πόλη του Dale, η μάχη εξελίσσεται μεταξύ των πέντε στρατιών: Άνθρωποι της Esgaroth, Νάνοι του Dain και συντροφιά Θόριν, Ξωτικά του Mirkwood υπό τον Thranduil, o Bolg με το στρατό του και τα Wargs/γιγάντιοι λύκοι, θάνατος του Θόριν, επιστροφή στο Σάιρ.

The-Hobbit-Battle-of-the-Five-Armies-charaters-poster

Οι ερμηνείες των ηθοποιών έχουν να επιδείξουν ένα εξαιρετικά ταλαντούχο και πειστικό Bilbo (Martin Freeman), μία επιβλητικότατη φωνή του Benedict Cumberbatch (Smaug), μια μετρημένη ερμηνεία του Thorin, αν και ακατέργαστη(Richard Armitage) . Στέκομαι λίγο εδώ και βλέπω ότι ο Armitage παρά την σύντομη καρριέρα του, αν και όχι διθυραμβικά, εντούτοις επαρκώς, φέρνει εις πέρας το ρόλο του Νάνου-Βασιλιά τον οποίο έχει καταλάβει η μανία για τα μυθικά πλούτη και την περασμένη δόξα των προγόνων. Ας μην ξεχνάμε και την θεμελιώδη–μυστικιστική σύνδεση που είχαν οι νάνοι του Tόλκιν με τα πλούτη του υπεδάφους: χρυσό, πετράδια, ασήμι. Ο Lee Pace ενσαρκώνει ένα αδέκαστο και απαράμιλλο Thranduil. Επίσης είμαστε μάρτυρες ένός εκφραστικότατου και αειθαλλή Gandalf (Ian Mackellen), ενός επαρκή Bard (Luke Evans) που υπόσχεται αρκετά. Ο Christopher Lee ακόμα πείθει και μας υποβάλλει (Saruman). Η Kate Blanscett ,έστω και εκτός κανόνα Tolkien για το βιβλίο Hobbit, αναδεικνύει ένα σπάνιο εκφραστικό ταλέντο στο ρόλο της Noldo Galadriel του οίκου Finarfin, της Πρώτης Εποχής. Από κει και πέρα: ο Aidan Turner προσπαθεί και φέρει εις πέρας τον φιλμικά μόνο απαιτητικό Kili. Έχουμε επίσης μία μέτρια πολεμίστρια-ξωτικό, την οποία  σώζουν η ομορφιά και τα εκφραστικά της μάτια (Evangeline Lilly). Στιβαροί οι Graham McTavish (Dwalin) και Ken Stott (Balin).

Ανατρέχουμε τώρα στην ιστορία του κινηματογράφου του φανταστικού αλλά και της μυθολογίας της Μέσης Γης.Το εγχείρημα του Peter Jackson αποτελεί ορόσημο και σημείο αναφοράς. Μια συστηματική προσπάθεια που έβγαλε το fantasy από το γραφικό και δακτυλοδεικτούμενο στερεότυπο και το έκανε προσιτό σε ένα τεράστιο κοινό. Η ταινία «Χομπιτ: Μάχη των πέντε στρατιών» καταφέρνει σε σημαντικό βαθμό να αναπαραστήσει πιστά τον φανταστικό αγώνα των 13 νάνων του Τόλκιν να επανακατακτήσουν το πατρογονικό τους «Βασίλειο κάτω από το Βουνό». Μας δίνει μια χορταστική γεύση από την ιδέα και τη μυθοπλασία του καθηγητή Τόλκιν για τους ανθρώπους, τα ξωτικά, τους νάνους και τα τελώνιά του με μεγαλοπρεπή τρόπο. Βέβαια ο καθένας δημιουργός βρίσκεται μπροστά στις δυσκολίες και τους περιορισμούς του καιρού και του μέσου του: βιομηχανία cinema, νοοτροπία blockbuster.

The-Hobbit-Battle-of-Five-Armies-tapestry_featured

Για τον P.Jackson και την ομάδα σεναριογράφων του, το έργο του Τόλκιν δεν είχε ικανοποιητικό περιεχόμενο τύπου Χόλλιγουντ. Tο κείμενο δε είναι μικρό σε έκταση συγκρίνοντάς το με τη διάρκεια της ταινίας. Η ανακοίνωση και δικαιολογία του σκηνοθέτη για τις αλλαγές που έγιναν από το κείμενο του βιβλίου ήταν ότι δεν υπάρχουν αρκετοί γυναικείοι χαρακτήρες και δεν υπάρχει ιστορία αγάπης-ρομάντζο.

Η Ταούριελ ( Evangeline Lilly) ,λοιπόν, συνεχίζει τον αγώνα της ενάντια στους Όρκ των βουνών της Ομίχλης/Misty Mountains, οι οποίοι υποκαθιστούν σχεδόν εξ’ολοκλήρου τα τελώνια/goblins του βιβλίου. Προτάσσει το τόξο της ενάντια στον Ξωτικοβασιλιά του Mirkwood για χάρη της αγάπης της για τον νάνο Κίλι της παρέας του Θόριν. Εμφανίζονται τέρατα επινόησης του στούντιο, οι Χωματοφάγοι, γιγάντια σκουλήκια που ανοίγουν υπόγεια περάσματα από τo Βορρά εντός του βράχου των βουνών για να περάσουν οι στρατιές των Όρκ. Ο βασικός εχθρός του πρωταγωνιστή Θόριν γίνεται ο Azog αντί του Bolg του βιβλίου.O Azog ,πατέρας του Bolg, είχε πεθάνει από τα χέρια του Ντέιν Β’ του Σιδηρόπου στο κείμενο. Αντί για γιγαντιαία τελώνια εμφανίζονται υπερβολικά δύσμορφοι και ακρωτηριασμένοι Trolls. Ο Θόριν και οι σύντροφοί του στην ηρωική τους έξοδο δεν φορούν τις υπέροχες πανοπλίες/κειμήλια των Νάνων που παρόλα αυτά είχαν κατασκευαστεί από την εταιρεία WETA Workshop, υπεύθυνη για την κατασκευή όλων των πανοπλιών και όπλων της ταινίας. Προστίθεται ένας κωμικός χαρακτήρας στο πλευρό του δημάρχου της Λιμνούπολης,ο Άλφριντ, ο οποίος, κατά τη γνώμη μου δεν χρειαζόταν καθότι οι Νάνοι και ο Μπίλμπο με τις ιδιοσυγκρασίες τους μπορούσαν να προσφέρουν κωμική ανακούφιση.

Hobbit-Battle-of-Five-Armies1

Εφευρίσκεται μία ιστορία για την γυναίκα του Thranduil ,μάνα του Legolas, και το βουνό Gundabad όπου βασανίστηκε και πέθανε. Σκοπός της να δωθεί δραματικότητα στον χαρακτήρα του Thranduil. To Gundabad στο βιβλίο αποτελεί το ορμητήριο του Bolg και της στρατιάς από τελώνια/goblins. Ο Τhranduil, για τον Jackson, έχρηζε βάθους χαρακτήρα και πλούτου συναισθημάτων καθώς παρουσιάζεται ψυχρός και απόμακρος. Ένας Sinda της Δεύτερης Εποχής. Στο βιβλίο δεν παρουσιάζεται εκτενώς αλλά μόνο αναφορικά με την εξέλιξη της μάχης. Βασική λεπτομέρεια που άλλαξε ήταν ότι οι τα ξωτικά του Δάσους (Silvan) ήταν τα πρώτα που ρίχτηκαν στη μάχη με το στρατό του Bolg «επειδή το μίσος τους για τα τελώνια ήταν πικρό και ψυχρό». Στην ταινία ήταν η κατά τα άλλα εντυπωσιακή φάλαγγα των Νάνων του Ντέιν Β’ με την εξ’άνωθεν βοήθεια των σπαθοφόρων πάνοπλων ξωτικών.

Ανάμεσα στις προσθήκες που δεν ενόχλησαν πολλούς Τολκινόφιλους θεατές ίσως να ήταν και η παρουσίαση της οικογένειας του Bard. Εμφανίζεται ικανός οικογενειάρχης, χωρίς σύζυγο, να προστατεύει τα παιδιά του από τις ορδές των όρκ και των Trolls ίσως και ενός τελωνίου-γίγαντα ο οποίος υπακούει στον κανόνα του βιβλίου για την παρουσία των τελευταίων στη μάχη. Βέβαια με την προσθήκη αρκετής Χολλιγουντιανής ακροβατικής μάχης που παραπέμπει σε Έρρολ Φλύν. Ακροβατικά που έχουν καθιερωθεί από το marketing των ταινιών του Peter Jackson βλέπουμε και από τον Legolas ( Orlando Bloom) του οποίου ο ρόλος μεγεθύνεται, αδικαιολόγητα για μένα. Ατελείωτες σκηνές μάχης στις οποίες εμμονικά αναλώνεται στο να μας δείξει πόσο επιδέξια πολεμάει με υπεράνθρωπες αλτικές ικανότητες. Δυστυχώς είναι fan fiction και δεν συναντάται πουθενά μέσα στον Τόλκιν. Ο πρίγκιπας Legolas Greenleaf λειτουργεί και σαν τρίτος πόλος στο ειδύλιο Κίλι-Ταούριελ που αποτελεί κόκκινο πανί για τους σκληροπυρηνικούς οπαδούς των βιβλίων (purists).

The-Hobbit-The-Battle-of-Five-Armies-Banner-02

Το ξεκαθάρισμα του Dol Guldur αποτελεί ενδιαφέρον σημείο. Στο Λευκό Συμβούλιο, που ιδρύθηκε για να αντιμετωπιστεί ο Sauron, με ιδρυτή την Galadriel ,ανήκαν διαπιστωμένα: Elrond, Galadriel, Gandalf Saruman, Radagast, Cirdan. Αυτή η παρουσίαση της μάχης μέσα στον πύργο του Νεκρομάντη θα ενθουσιάσει πολλούς οπαδούς του Τολκιν. Χωρίς να έχουμε σαφή περιγραφή της από τον ίδιο τον συγγραφέα, μας δίνεται εδώ μια εκδοχή της σε παράλληλη διήγηση. Αναριγούμε μπροστά στους Ιστάρι (μάγοι) να μάχονται τα Δαχτυλιδοφαντάσματα με τις δυνάμεις των Maiar. Γινόμαστε μάρτυρες της Galadriel ,Artanis όπως ήταν στη Δύση, με την λαμπερή άλω να την περιβάλει. Τον Elrond ως ένα δεινό πολεμιστή με την δεξιοτεχνία των Eldar. Ο Sauron, η Σκιά, εκδιώκεται στην Ανατολή. Tα Δαχτυλιδοφαντάσματα φινιρίζονται με ευφυή γραφικά εφφέ. Η διδασκαλία μεσαιωνικής πολεμικής τεχνικής, ανακατεμένη με ανατολικές πολεμικές τέχνες με katana πραγματικά καθηλώνουν.

the-hobbit-the-battle-of-the-five-armies-banner-2

Οι αλλαγές και οι προσθήκες είναι πολλές και δυστυχώς αφήνουν λίγο χρόνο επί οθόνης για να προλάβει η ταινία να καλύψει όλα τα γεγονότα του βιβλίου. Η πολυναμενόμενη σκηνή της κηδείας του Θόριν παραλείπεται και ευελπιστούμε να την δούμε στην extended έκδοση της ταινίας. Τα επιθανάτια λόγια του Θόριν προς τον ,πλέον φίλο του, Bilbο αναφέρονται (“If more of us valued food and cheer and song above hoarded gold, it would be a merrier world. But, sad or merry, I must leave it now. Farewell.”) .Λείπει και το τελετουργικό της που περιλαμβάνει τον Thranduil να παίρνει το Orcrist, το σπαθί του Θόριν, και να το αποθέτει πάνω στη σωρό του, στον τύμβο του. Σκηνή-θρύλος για τους Τολκινιστές.

Παραλείπονται και τα γεγονότα της επιστροφής προς το Σάιρ. Στον αποχωρισμό τους ο Gandalf αποστομίζει τον σιβυλλικό στίχο: “You’re a very fine person, Mr. Baggins, and I’m quite fond of you. But you are really just a little fellow, in a wide world after all.” Δεν βλέπουμε την επίσκεψη του Gandalf στο Bag End μαζί με τον Balin. Στο τέλος της ταινίας επιχειρείται επιτυχημένα και νοσταλγικά η σύνδεση με την Συντροφιά του Δαχτυλιδιού του 2001 με την επίσκεψη του Gandalf στο σπίτι του Bilbo. Στους τίτλους τέλους ο Billy Boyd με την συμπαθητική και σωστή τονικά φωνή του τραγουδάει ένα τραγούδι τιτλοφορούμενο “The Last Goodbye” που αποτελεί μιά εκδοχή των στιχουργών (Billy Boyd, Philippa Boyens και Fran Walsh) να αποδώσουν το ταξίδι του Blibo με αναφορές στα αυθεντικά τραγούδια και ποιήματα του JRR Tolkien από το βιβλίου του Χόμπιτ.

battle-of-the-five-armies-smaug-dies-and-nothing-else-happens

Καταλήγω στο ότι η ταινία θέλει φιλόδοξα να περιλάβει και να αναλύσει πολλά ζητήματα: αληθινή αγάπη, πόλεμο, φιλία, κουράγιο, έρωτα, υπακοή στον πατέρα, φανταστική απόδραση, σκηνές μάχης, σύνδεση με τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Δεν ξέρω πόσο επιτυγχάνει σε όλα αυτά.Δίνεται η εντύπωση ότι η ταινία είναι άνιση. Ίσως δεν υπήρχε ανάγκη να συμπεριληφθούν τόσα νοήματα σε ένα παραμύθι. Πιθανώς αυτά που θέλει να πει στο θεατή να αποσυντονίζουν τις αντέννες του. Αυτό που λαμβάνω βλέποντας την ταινία είνια μια αξιόλογη μεν αλλά βεβιασμένη προσπάθεια να αποτυπωθεί η μυθολογία Τόλκιν σε ένα καννιβαλιστικό σελλουλόιντ. Όπως ανέφερε και ο καθηγητής του Wheton College κος Michael Drout σε κριτική της ίδιας ταινίας «Είναι σαν αυτός κι η σεναριογράφος, η Φίλιππα Μπόγιενς, να είχαν ακούσει μιαν εκδοχή προφορικής παράδοσης της ιστορίας του Μπίλμπο Μπάγκινς, την οποία συμπλήρωσαν με πληροφορίες που πήραν από κάποιες μισο-καμμένες σελίδες του κειμένου, που βρήκαν σ’ ένα μουσείο και από κάποια κεφάλαια μιας πολύ παλιάς Κινέζικης μετάφρασης, αλλά δεν είχαν ποτέ όντως διαβάσει ολόκληρο το «Χόμπιτ»  μόνοι τους.  Αυτός ίσως να είναι τελικά ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσει κανείς την «Μάχη των Πέντε Στρατών». Όχι σαν μια προσαρμογή σε σενάριο του βιβλίου του Τόλκιν, αλλά σαν μιαν ανακατασκευή αναμνήσεων από ένα χαμένο κείμενο, του οποίου το πρωτότυπο δεν υπάρχει πια.»

Το γραφιστικό εγχείρημα από πλευράς τρισδιάστατων εφφέ τύπου CGI του στούντιο είναι μνημειώδες. Η υπεύθυνη ομάδα έχει καταβάλει πολύχρονη προσπάθεια με επένδυση σε προηγμένη τεχνολογία που αποδίδει τα μέγιστα. Τα ειδικά εφφέ με μοντέλα και μινιατούρες επίσης καθιερώνουν νέα πρότυπα στο σινεμά φαντασίας. Τα κοστούμια και οι πανοπλίες μας δίνουν  πειστικά την εικόνα των πλασμάτωντης Μέσης Γης. Το μακιγιάζ είναι φοβερά απαιτητικό στην απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου των ηρώων. Τα έχουν καταφέρει θαυμάσια. Η τεχνική κατάρτιση της ταινίας είναι σχεδόν άριστη. Ως ταινία φαντασίας έχει θέσει τον πήχη ψηλότερα από ότι η τριλογία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Μόνο αδικαιολόγητα λεπτολόγοι θα προσέξουν ατέλειες.

H 2D έκδοση της ταινίας στην χαμηλή ταχύτητα καρέ παρουσιάζει κατά την προβολή ατέλειες στην ανάλυση της οθόνης κατά την μεταφορά της ψηφιακής εικόνας. Φαίνεται να «πιξελίζει» στις άκρες της εικόνας και στο φόντο, π.χ. στη φλεγόμενη Λιμνούπολη. Απευθυνόμενος στους λάτρεις των προβολών 3D και των 48καρέ/δευτερόλεπτο σας παροτρύνω να την παρακολουθήσετε εξαρχής σε 3D προβολή. Τα περιβάλλοντα παίρνουν ζωή και η εμπειρία είναι συναρπαστική.

Πηγές:
Encyclopedia of Arda, http://www.glyphweb.com/arda/default.asp,
Michael Drout “Χόμπιτ – Η Μάχη των Πέντε Στρατών” – Μια άποψη, μετάφραση: Καίτη Καραγεώργη
“Hobbit”, J.R.R.Tolkien, Harper Collins.
“The Annotated Hobbit”, J.R.R. Tolkien, Douglas A. Anderson, Houghton Mifflin,
http://www.theonering.com,
http://www.imdb.com

Σταμάτης Ματσίνος D.D.S.