Gandalf and Shadowfax, by Ted Nasmith

Shadowfax

Οι θαυμαστές του Τόλκιν, φανατικοί ή όχι, γνωρίζουν τον μάγο Γκάνταλφ. Αν όμως τους ρωτούσαν τί ξέρουν για τον Shadowfax, το άλογο του διάσημου μάγου, οι περισσότεροι οπαδοί του Τόλκιν -και πιθανόν πολλοί από τους οπαδούς του Γκάνταλφ- θα σήκωναν αμήχανοι τους ώμους και θα ψέλλιζαν πως δεν γνωρίζουν ή δεν θυμούνται σχεδόν τίποτα. Κι όμως, ο Shadowfax είναι ένα εκπληκτικό πλάσμα, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τον δημοφιλή αναβάτη του. Σε μια συζήτηση όπου ο Μπόρομιρ και ο Άραγκορν εξυμνούν την καταπληκτική ράτσα των αλόγων της Ρόχαν, ο ίδιος ο Γκάνταλφ παραδέχεται πως [quote]υπάρχει ένα μοναδικό άλογο που ίσως να γεννήθηκε στην αυγή του κόσμου. Τα άλογα των Εννέα δεν μπορούν να το ανταγωνιστούν. Ακούραστο, γρήγορο σαν τον άνεμο, Shadowfax είναι το όνομά του. Την ημέρα, το τρίχωμά του λάμπει σαν ασήμι και τη νύχτα μοιάζει με ίσκιο, που περνάει απαρατήρητος. Ανάλαφρος σαν αέρας είναι ο καλπασμός του! Κανείς ποτέ δεν είχε καταφέρει να τον ιππεύσει αλλά εγώ τον εξημέρωσα και με τόση ταχύτητα με μετέφερε, που έφτασα στο Σάιρ όταν ο Φρόντο είχε φτάσει στα Μπάρροου-Ντάουνς ενώ ξεκίνησα από τη Ρόχαν την ίδια στιγμή που εκείνος ξεκινούσε από το Χόμπιτον[/quote]

Όπως ο Άροντ – το άλογο του Λέγκολας, ο Άσφαλοθ -το άλογο του Γκλορφίντελ, ο Χάσουφελ – το άλογο του Άραγκορν, ο Ροχύριν -το άλογο που δώρισε η Αργουεν στον Άραγκορν, ο Γουιντφόλα – το άλογο της Έογουϊν και ο Σνόουμεην – το άλογο του Θέοντεν, βασιλιά της Ρόχαν, που μαζί με τον αναβάτη του σκοτώθηκαν στη μάχη στο Πελλένορ, ο Shadowfax ανήκει στην καταπληκτική ράτσα αλόγων Μέαρας της Ρόχαν. Αυτή η ράτσα αποτελείται από απογόνους του Φέλαροφ, ενός άγριου αλόγου που εξημέρωσε ο πρώτος βασιλιάς της Ρόχαν, ο Έορλ. Ο Φέλαροφ ήταν ένα πανέμορφο, υπερήφανο λευκό και άγριο άλογο. Ο Λέοντ προσπάθησε να εξημερώσει τον Φέλαροφ. Στην πρώτη του απόπειρα να τον ιππεύσει όμως, ο Λέοντ έπεσε και σκοτώθηκε. Ο γιος του Λέοντ, ο Έορλ κυνήγησε τον Φέλαροφ για να τον εκδικηθεί για το θάνατο του πατέρα του. Όταν τελικά βρήκε το άλογο, του χάρισε την ζωή κι εκείνο από ευγνωμοσύνη, δέχτηκε να το ιππεύει ο Έορλ, χωρίς σέλα και χαλινάρια. Ο Φέλαροφ καταλάβαινε τη γλώσσα των ανθρώπων όπως κι ο πιο σημαντικός του απόγονος, ο Shadowfax, o “Πρίγκιπας των Αλόγων”.

Shadowfax
Shadowfax

Ο Shadowfax ήταν το καλύτερο άλογο της Ρόχαν. Κανένας όμως δεν κατάφερε να τον εξημερώσει και να τον ιππεύσει. Όταν ο Γκάνταλφ πήγε στη Ρόχαν και προσπάθησε να ειδοποιήσει το βασιλιά Θέοντεν για την προδοσία του μάγου Σάρουμαν, ο Θέοντεν αρνήθηκε να τον ακούσει. Είπε στον Γκάνταλφ να διαλέξει όποιο άλογο ήθελε και να φύγει. Ο Γκάνταλφ κατάφερε να εξημερώσει τον Shadowfax σε τρεις ημέρες μονάχα. Από κει και πέρα, το άλογο κι ο μάγος έγιναν αχώριστοι. Ο Shadowfax ακολουθούσε τον Γκάνταλφ επειδή το ήθελε εκείνος και όχι επειδή του το επέβαλε ο μάγος. Ο Shadowfax καταλάβαινε τη γλώσσα των ανθρώπων, επικοινωνούσε όμως μονάχα με το Γκάνταλφ κι έτρεχε να βρει τον φίλο του το μάγο μόλις εκείνος τον καλούσε, νοερά ή με ένα σφύριγμα. Όταν ο Γκάνταλφ έφτανε στη Ρόχαν, κάλεσε νοερά τον Shadowfax στο Δάσος του Φάνγκορν. Τη νύχτα, ενώ πήγαινε να βρει τον Γκάνταλφ, ο Shadowfax συνάντησε τον Arod και τον Hasufel,  τα άλογα του Λέγκολας και του Άραγκορν, που άφησαν τα αφεντικά τους για να πάνε, χαρούμενα, να χαιρετήσουν τον “Πρίγκιπα” Shadowfax. Την επόμενη μέρα, με ένα σφύριγμα του Γκάνταλφ, ο Shadowfax έφτασε αμέσως, φέρνοντας μαζί του και τα δύο άλλα άλογα. Στις μάχες, ο Shadowfax ήταν το μόνο άλογο στη Μέση Γη, που δεν φοβόταν τους Νάζγκουλ και τα φτερωτά τους τέρατα. Μετά το τέλος του πολέμου, ο Shadowfax ακολούθησε τον Γκάνταλφ στη Δύση. Από πού ήρθε άραγε το εκπληκτικό αυτό άλογο του Γκάνταλφ; Τη ράτσα των Μέαρας είχε-πολύ πιθανόν- φέρει στη Μέση-γη ο Όρομε “από την Αθάνατη Γη”. Μήπως όμως ο Shadowfax κι οι μυστηριώδεις του πρόγονοι με τις εντυπωσιακές ικανότητες είχαν μια ακόμη πιο εντυπωσιακή προέλευση;

"Visiting Shadowfax" by Anke Katrin Eissmann
“Visiting Shadowfax” by Anke Katrin Eissmann

Στην κέλτικη μυθολογία, οι δρυίδες και οι μάγοι ήταν σύμβουλοι των βασιλιάδων κι έπαιρναν μέρος στη μάχη. Ο μάγος Μέρλιν ήταν σύμβουλος του βασιλιά Αρθούρου. Ο δρυίδης Τάλιεζιν, γιος του ήρωα Κουλ Μακ Φινν, ήταν γνωστός τόσο για τις μαγικές όσο και για τις πολεμικές του ικανότητες. Σίγουρα οι κέλτες μάγοι-πολεμιστές είχαν κοινά σημεία με τον Γκάνταλφ και ο Shadowfax θα μπορούσε να είναι απόγονος των αλόγων τους. Όμως η πιο γνωστή ιστορία της κέλτικης μυθολογίας για άλογα και μάγους δεν είναι πολεμική αλλά..ερωτική! Η Νίαμ, κόρη του θεού της θάλασσας, ερωτεύτηκε τον Όσσιαν, έναν από τους πιο δημοφιλείς και ταλαντούχους δρυΐδες: ήταν μάγος, πολεμιστής, μουσικός και ποιητής. Δεν έχει σημασία ποια από τις ιδιότητές του εντυπωσίασε περισσότερο την όμορφη Νίαμ. Πάντως, η νεράιδα των ωκεανών αποφάσισε να βγει από τη θάλασσα πάνω σε ένα άλογο με χρυσή χαίτη κι ασημένιες οπλές για να εξομολογηθεί τον έρωτά της στον Όσσιαν. Φυσικά κι εκείνος την ερωτεύτηκε και την ακολούθησε στο βασίλειο των νεράιδων, στα βάθη του ωκεανού. Μετά από πολλά χρόνια, ο Όσσιαν παρακάλεσε την αγαπημένη του να τον αφήσει να βγει για λίγο στον κόσμο των ανθρώπων, τον οποίο πάντοτε νοσταλγούσε. Εκείνη δέχτηκε, με την προϋπόθεση ο Όσσιαν να βγει στη στεριά καβάλα στο μαγικό άλογο με τη χρυσή χαίτη και τις ασημένιες οπλές, από το οποίο δεν επιτρεπόταν να ξεπεζέψει, για να μπορέσει να επιστρέψει στο νεραϊδοβασίλειο. Ισως ο Shadowfax να ήταν ένας μακρινός απόγονος του αλόγου της όμορφης Νίαμ ή των αλόγων των Κελτών μάγων-πολεμιστών.

Oisin and Niamh
Oisin and Niamh

Ίσως όμως να ήταν απόγονος του Σλέιπνιρ, του αλόγου του θεού Όντιν. Ο Όντιν -ή Βόταν- ήταν ο βασιλιάς των Σκανδιναβών θεών, το αντίστοιχο του Δία στην Ελληνική μυθολογία. Αυτός ο αρχιθεός ήταν ένα παράξενο συνονθύλευμα. Ήταν ταυτόχρονα θεός του πολέμου, της καταιγίδας, της σοφίας και της ποίησης. Από αυτή την άποψη, μοιάζει στον Γκάνταλφ και στους Κέλτες μάγους που ήταν σοφοί και πολεμιστές μαζί. Οι σύντροφοι του Όντιν ήταν δύο κοράκια -ονομαζόμενα Σκέψη και Μνήμη-, δύο λύκοι και το μαγικό του άλογο, ο Σλέιπνιρ. Αυτό το οκτάποδο άλογο, που μπορούσε να καλπάζει στον άνεμο και στα σύννεφα προκαλώντας κεραυνούς, ήταν κι ένα από τα σύμβολα της καταιγίδας. Επιπλέον, ο Σλέιπνιρ είχε ρούνους ζωγραφισμένους στα δόντια του. Ίσως αυτό να του επέτρεπε να καταλαβαίνει τον Όντιν, όπως ο Shadowfax καταλάβαινε τον Γκάνταλφ. Ο Σλέιπνιρ ήταν δώρο του θεού της φωτιάς Λόκι στον Όντιν. To δώρο αυτό ήταν εξαιρετικά τιμητικό. Ο Σλέιπνιρ ήταν κάτι παραπάνω από άλογο αφού ήταν …γιός του Λόκι, του πιο έξυπνου θεού και της Σβαντιλφάρι, ενός πανέξυπνου κι εξαιρετικά γρήγορου αλόγου που ανήκε στους γίγαντες. Ο Shadowfax ίσως να ήταν ένας μακρινός απόγονος του Σλέιπνιρ ή ίσως και του ίδιου του θεού Όντιν. Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες, ο αρχιθεός ίσως προέρχεται από έναν αρχαιότερο θεό-άλογο με εφιαλτική όψη, τον Έσβατζ, ο οποίος αργότερα (περίπου τον έκτο αιώνα μ.Χ.) εξελίχθηκε στον Όντιν και τον Σλέιπνιρ. Μπορεί επίσης η εντυπωσιακή ράτσα των Μέαρας να προέρχεται από τα άλογα των Βαλκυριών, των πανέμορφων γυναικών-πολεμιστριών που συντρόφευαν τον Όντιν στις μάχες και μετέφεραν τους ήρωες που σκοτώνονταν στη μάχη στη Βαλχάλα. Οι Βαλκυρίες φορούσαν πολεμικές στολές και πετούσαν πάνω από το πεδίο της μάχης με φτερωτά άλογα, τα οποία, σύμφωνα με πιο σύγχρονες ερμηνείες, συμβόλιζαν τα σύννεφα.

Sleipnir by Akreon
Sleipnir by Akreon

Αλλά, ίσως o Shadowfax και η ράτσα των Μέαρας να μην προερχόταν από την Σκανδιναβία αλλά από την Αρχαία Ελλάδα Στην Ελληνική Μυθολογία τα άλογα συνδυάζονταν με τον Ποσειδώνα, το θεό της θάλασσας και προφανώς συμβόλιζαν τα κύματα. Ένα από τα πιο διάσημα άλογα σε σχέση με τον Ποσειδώνα, ήταν ο Πήγασος. To φτερωτό αυτό άλογο δημιουργήθηκε από το αίμα της Μέδουσας, όταν ο Περσέας της έκοψε το κεφάλι και τον αφρό της θάλασσας. Άρα στην Ελληνική Μυθολογία, ο Πήγασος ήταν γιος του Ποσειδώνα όπως στη Σκανδιναβική ο Σλέιπνιρ ήταν γιος του θεού της φωτιάς. Και τα δύο αυτά άλογα είχαν θεϊκή προέλευση. Όπου πετούσε ο Πήγασος, ερχόταν αμέσως η άνοιξη. Σύμφωνα με τον Ησίοδο όμως, ο Πήγασος κουβαλούσε τους κεραυνούς του Δία. Ο Πήγασος εξημερώθηκε από τη θεά Αθηνά, η οποία τον έδωσε δώρο στις Μούσες κι από τον Βελλεροφόντη, τον οποίο το άλογο βοήθησε να νικήσει τη Χίμαιρα και τις Αμαζόνες. Όπως τα άλογα των Κελτών μάγων, ο Πήγασος ήταν συνδεμένος με τον πόλεμο και την ποίηση, που είναι ένα είδος μαγείας. Και όπως ο Shadowfax, έτσι κι o Πήγασος “συνεργάστηκε” με τις μάγισσες-Μούσες και τον πολεμιστή Βελλεροφόντη. Ο τελευταίος όμως δεν είχε δυστυχώς τη σοφία του Γκάνταλφ. Θέλησε να εκμεταλλευτεί τη φιλία του με τον Πήγασο για να ανέβει στον Όλυμπο. Αυτό δεν άρεσε καθόλου στο Δία, που τιμώρησε τον άμυαλο ήρωα με…ανώμαλη προσγείωση στη Γη! Φυσικά, ο Πήγασος δεν τιμωρήθηκε. Μάλλον πήρε ένα είδος προαγωγής, αφού ο Αίας τον χρησιμοποιούσε για να μεταφέρει τους Κεραυνούς του κι επιπλέον τον ίππευε η όμορφη θεά της αυγής Ιώ. Από τον Πήγασο δημιουργήθηκε μια ολόκληρη ράτσα ιπτάμενων αλόγων. Ίσως η ράτσα Μέαρας της Ρόχαν να ήταν αποτέλεσμα κάποιας μεταγενέστερης μετάλλαξης των απογόνων του Πήγασου (κανένας επιστήμονας δεν έχει αποδείξει πως τα μυθολογικά άλογα δεν μεταλλάσσονται) ή των αλόγων που έσερναν το άρμα του Ήλιου, που κόντεψε να κάψει τη Γη από την αδεξιότητα του Φαέθωντα. Φαίνεται πως δεν αστειευόταν κανείς με τα άλογα των Ελλήνων Θεών!

Τα άλογα του Αχιλλέα, Giorgio de Chirico
Τα άλογα του Αχιλλέα, Giorgio de Chirico

Ο πιο συνετός ιδιοκτήτης μαγικών αλόγων ήταν ο Αχιλλέας. Είχε στην κατοχή του δυο υπέροχα άλογα, τον Ξάνθο και τον Βαλίο. Κι αυτά είχαν θεϊκή προέλευση. Ήταν γιοί της Άρπυιας  Ποδάργης και του Ζέφυρου. Ο Αίας τα είχε δωρίσει στον πατέρα του Αχιλλέα Πηλέα όταν παντρεύτηκε τη Νηρηίδα Θέτιδα. Τα άλογα ήταν αθάνατα, έτρεχαν γρήγορα σαν τον άνεμο, μιλούσαν τη γλώσσα των ανθρώπων και είχαν μαντικές ικανότητες. Ο Ξάνθος προέβλεψε το θάνατο του Αχιλλέα και του τον ανακοίνωσε, όταν αυτός του το ζήτησε. Στις μάχες, τα άλογα ήταν τόσο θαρραλέα όσο ο Shadowfax κι έκλαιγαν τους ήρωες που σκοτώνονταν στη μάχη. Ίσως τα δύο αυτά άλογα είχαν τα περισσότερα  κοινά σημεία απ’ όλα τα άλλα που αναφέρθηκαν με τον Shadowfax και τη ράτσα των Μέαρας. Είναι μάλλον παράξενο που ο Τόλκιν, που περιγράφει τους κόσμους των Χόμπιτ, των Ξωτικών και των πολεμιστών με τόσες απολαυστικές λεπτομέρειες, τυλίγει το άλογο του Γκάνταλφ και τη ράτσα των Μέαρας με ένα πέπλο μυστηρίου. Ο Τόλκιν -κι ίσως ο ίδιος ο Shadowfax – είναι οι μόνοι που γνωρίζουν την πραγματική προέλευση του εντυπωσιακού μαγικού αλόγου.

Πάντως, απ’ όπου κι αν προέρχεται ο ασημόγκριζος σύντροφος του Γκάνταλφ και η ράτσα των αλόγων Μέαρας, από τον Όλυμπο, τα Κελτικά δάση ή τη Βαλχάλα, τα σύννεφα, τον άνεμο, τον ωκεανό ή τη φωτιά, τα εντυπωσιακά άλογα και το μυστήριο που τα τυλίγει προσθέτουν ακόμη περισσότερη γοητεία στο έργο του Τόλκιν και είναι μια επιπλέον απόδειξη της σχεδόν ανεξάντλητης εφευρετικότητας του μεγαλοφυή “μάγου” δημιουργού του “Άρχοντα των Δαχτυλιδιών”.

Σίσσυ Παντελή / Shadowfax. Mε ευχαριστίες στον Alexius von Reuenthal για την πολύτιμη βοήθειά του.